Archetypy rzeźby. Rysunek i grafika Józef Kopczyński
05.03.2022–24.04.2022
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
Galeria Długa, Muzeum Rzeźby Współczesnej
Kuratorka: Małgorzata Kopczyńska
Współpraca: Jarosław Pajek
Ręka rzeźbiarza jest na ogół dość charakterystyczna. Mocna, nieco stwardniała, stworzona by trzymać narzędzia i operować nimi śmiało bez lęku o skaleczenie- siebie, czy materiału z którym się pracuje.
Pewna bezpardonowość gestu, przemyślana gwałtowność decyzji przy dochodzeniu do sedna, które się chce przy pomocy materii osiągnąć- to arsenał jakim rzeźbiarz operuje ze swobodą nie tak typową dla innych dziedzin twórczości.
Tym bardziej więc ciekawy jest efekt, gdy ta sama ręka bierze ołówek i z zaskakującą subtelnością podchodzi do kartki papieru na której zostawia ślad krótkiej chwili.
“Odkryłam” rysunki i grafiki Ojca w 2021 roku[1]. Czekały upakowane przez niego lata temu w teczki, jak listy w butelce, na odpowiedni moment. Kopczyński rysował bardzo dużo, lecz nigdy pozornie nie przywiązywał wielkiej wagi do tej odnogi swojej aktywności, szczególnie do wczesnych swoich prac.
Rysunki z ostatniego okresu twórczości, z lat 90 kilkukrotnie pokazywał na wystawach, jako dopełnienie rzeźb i plakiet, jednak te wcześniejsze konsekwentnie schowane były w niedostępnych dla nikogo teczkach i pakunkach.
Rzeźbił stale, aż do śmierci. I w to, że rzeźba była największą jego pasją, nie wątpiłam, mając szczęście obserwować Ojca przy pracy.
Jednak obecna konfrontacja z jego pracami na papierze, gdzie bada pewne motywy po wielokroć, wraca do nich po latach, gdzie lekkość, dowcip, finezja przeplata się z sarkazmem graniczącym ze zgorzknieniem dopełnia obrazu artysty.
Na wystawie cykle rysunków i grafik takich jak Dafne, Kain, Charon, Putyfara, Ikar- archetypy ludzkie wielu kultur zaimplementowane przez Kopczyńskiego w jego codzienność- sąsiadują ze szkicami bardzo roboczymi, zazwyczaj będącymi preludium do późniejszych rzeźb, a czasem będących zapisem najprostszych chwil: bawiący się syn naszkicowany na strzępie papieru-szybka notatka by zapamiętać jego charakterystyczną pozę, matka z dzieckiem na papierze do pieczenia, córka na pogiętym papierze nutowym, gdzie motyw nadrukowanej pięciolinii ma dodatkowe, charakteryzujące modelkę znaczenie.
„Długie trwanie motywów w wyobraźni Józefa Kopczyńskiego zaobserwować można na przykładzie motywu Kaina: artysta odnalazł tego bohatera w swoich studenckich studiach aktu męskiego stojącego w kontrapoście. Kain przechodził metamorfozy i z biegiem lat zlał się ikonograficznie z postacią żołnierza, by pod koniec lat 60 stanąć w kontrapoście i wojskowym rynsztunku w rzeźbie ukształtowanej w rozpoznawalnym dla Kopczyńskiego stylu.” [2]
Prace, których lekka kreska, synteza, odczuwalna szybkość, a zarazem delikatność gestu, oglądamy teraz po latach, wreszcie uwolnione z tek i pakunków zaskakują swoją na wskroś humanistyczną żywotnością.
Rzeźba i rysunek splatają się w nich bardzo czytelnie, jakby potwierdzając słowa Juhania Pallasmy:
„Każdy ruch, ciężar, odcień, grubość i prędkość odręcznej linii niesie z sobą określone znaczenie. Kreślona dłonią linia jest przestrzenna: jest usytuowana w określonej percepcyjnej lub wyobrażonej przestrzeni.”[3]
[1]Zainspirował mnie do tego syn — Jan Matusewicz, który podjął kuratorską współpracę z organizatorami 6 Studenckiego Biennale Małej Formy Rzeźbiarskiej im prof. Józefa Kopczyńskiego. Na wystawie pokonkursowej, której kuratorem generalnym był dr hab. Dawid Szafrański, realizowanej w grudniu 2021 przez Wydział Rzeźby Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, w Słodowni +1 w Starym Browarze, w Poznaniu, odbyła się pierwsza, kameralna odsłona kilkudziesięciu wybranych grafik, rysunków, i fotografii zestawionych z siedmioma rzeźbami Kopczyńskiego. Wystawa ta nosiła tytuł „ Proces formy. Z archiwum Józefa Kopczyńskiego”. Obecna ekspozycja zawiera część grafik i rysunków z tamtej ekspozycji.
[2]Jan Matusewicz, Proces Formy. Z archiwum Józefa Kopczyńskiego, [w:] katalog 6 Studenckiego Biennale Małej Formy Rzeźbiarskiej im. prof. Józefa Kopczyńskiego, wyd. Uniwersytet Artystyczny im Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, Poznań 2021 str. 9
[3]Juhani Pallasmaa, Myśląca dłoń, wyd, Instytut Architektury, Kraków 2021 str. 110
