MAURIZIO ELETTRICO: IMAGO MUNDI. Piekło nie jest ciemną stroną raju
W onirycznej post-barokowej instalacji Imago mundi zrealizowanej dla Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku neapolitański artysta Maurizio Elettrico posłużył się archetypem ogrodu. Ogród jako model kosmosu jest wszechobecny od zamierzchłych czasów w kulturach świata, by wspomnieć biblijny eden, pola elizejskie, mitologiczny ogród Hesperyd, wiszące ogrody Babilonu czy japońskie ogrody Zen. Symbolika ogrodu zawiera istotną dychotomię: z jednej strony zakorzeniona jest silnie w naturze jako nadrzędnej sile porządkującej związanej z cyklem życia i śmierci, z drugiej zaś nie może funkcjonować bez interwencji i kontroli człowieka.
Instalacja Imago mundi oddziałuje na styku rozmaitych obszarów i przypisanych im poetyk. Przetwarzając i zestawiając elementy pochodzące ze świata organicznego i nieorganicznego w osobliwe kombinacje obrazów, słów, dźwięków i zapachów, Elettrico odmalowuje spekulatywny scenariusz równoległej pseudo-rzeczywistości. Przybiera ona postać przedziwnego sztuczno-naturalnego habitatu, którego projektantem jest post-człowiek – transhumanistyczny bioarystokrata. Jego ekosystem składa się z hybrydycznych gatunków roślin i zwierząt powstałych w wyniku wyrafinowanego połączenia genetyki, magii, szamanizmu i … sztuki.
WIEWIÓRKA I GRAL
Wątki narracyjne i motywy wizualne obecne w imersywnej, multisensorycznej instalacji Elettrico zaczerpnięte zostały z siedmiotomowego dzieła literackiego pt. Wiewiórka i Graal, w którym artysta przedstawił na poły utopijny, na poły dystopijny obraz świata zaprojektowanego w drodze artystyczno-naukowego eksperymentu. Jest on zdominowany przez unię dwóch sił politycznych: technokracji i artekracji, budujących swoją pozycję władzy opartej na kulcie wyrafinowanego piękna, poprzez pogłębianie wiedzy naukowej i ezoterycznej, jak również prowadzenie zaawansowanych eksperymentów biotechnologicznych.
Opisane w fabule Wiewiórki i Graala ogrody Kermer, ulokowane w bliżej nieokreślonej i nieuchwytnej hiperprzestrzeni, stają się specyficznymi biosferami o wyrazistym rysie spirytualistycznym, sceną obsesyjnych manipulacji biologicznych, w wyniku których powstają transgenetyczne byty, jak np. Vanessa extraordinaria – gatunek motyla stworzony z domieszką genów ichneumona i kobry, używany jako śmiercionośna broń biologiczna. Gigantyczne kwiaty obsof dostarczają im życiodajnego nektaru. Zmutowane stwory z pogranicza jawy i fantazji, strefy światła i cienia, jak Canjal, Glamstax, Splepix czy Glostrock, symbolizują koegzystencję sił dobra i zła, przy czym to drugie zostaje ostatecznie zneutralizowane i zamienione w pozytywną energię witalną.
POLIMATERIALIZM
Polimaterializm świata wykreowanego przez Elettrico ma wymowę metaforyczną. Obszar śródziemnomorski, w którym ukształtowała się wrażliwość artysty, utożsamiany jest z wielowiekową tradycją artystyczną i rzemieślniczą, opartą na często pionierskim opracowywaniu i wdrażaniu rozmaitych materiałów i technik, stanowiących estetyczne, ale także intelektualne scenografie kolejnych epok i stylów w sztuce, od antyku, poprzez barok, secesję w Neapolu znaną pod nazwą liberty, aż po współczesność reprezentowaną przez szerokie spektrum gatunków artystycznych. Zestawiając pochodzące z całego świata kamienie półszlachetne, porcelanę wyprodukowaną w Real Fabbrica di Capodimonte i lokalne drewno, z materiałami syntetycznymi nowej generacji Oera powstałymi w oparciu o innowacyjne technologie bazujące na recyklingu, Elettrico wskazuje na zależności materialne i konceptualne pomiędzy bytami organicznymi i nieorganicznymi. Jego ogród staje się laboratoryjną przestrzenią dla eksperymentów na obiektach reprezentujących określoną geograficzną i kulturową proweniencję, jak również przypisane im funkcje i znaczenia. Stąd też sztuka Elettrico zbliża się ideowo ku rozważaniom współczesnych badaczy związanych z nowym materializmem, by wspomnieć Timothy’ego Mortona, TJ Demosa czy Rosi Braidotti, dotyczącym problematyki potencjału cyber- i biotechnologii, jak również społecznych relacji władzy. Eksplorowanie potencjału materii ma zatem dwoiste znaczenie: może być sposobem kontrolowania i kształtowania rzeczywistości, bądź prowadzić do filozoficznego poznania oraz świadomej, krytycznej i odpowiedzialnej egzystencji opartej na świadomości limitów wszechświata, który w pewnym momencie musi umieć przejrzeć się we własnym zwierciadle.
UTOPIA CZY DYSTOPIA?
Imperium bioarystokratów obdarzonych nadprzyrodzonymi zdolnościami jest wariantem organizacji świata jako konsekwencji niepohamowanej żądzy władzy i relatywizmu moralnego, ściśle połączonej z wszechobecnością wysublimowanego i wysmakowanego piękna jako warunku sine qua non egzystencji. Elettrico spekulując na temat rodzaju ekologicznej dyktatury opartej na osobliwej bioetyce, jednocześnie igra ze znanym nam porządkiem naturalnym, ludzkim i boskim. Opisany przez niego podszyty obsesją piękna i nieśmiertelności świat nie akceptuje starości, niedoskonałości i przemijania. Z drugiej strony obecność rozmaitych postaci hybrydalnych wymykających się wszelkim znanym nam taksonomiom i normom, jest próbą relatywizacji definicji, za pomocą których człowiek zhierarchizował, skategoryzował i zdominował rzeczywistość.
Imago mundi jest zatem uwodzicielskim konstruktem estetycznym i politycznym, fantazją na temat ery posthumanistycznej, w której rola naturalnego człowieka została skrajnie zmarginalizowana. Subtelny wydźwięk krytyczny tej wizji wolny jest wszakże od ambicji moralizowania, wartościowania, reformowania czy naprawiania rzeczywistości. Rozbudzenie wyobraźni poprzez stosowanie sugestywnej poetyki stanowi raczej zaproszenie do podjęcia próby przewartościowania skostniałych paradygmatów i utrwalonych praktyk prowadzących ludzkość ku dobrowolnej samozagładzie.
Kolofon
MAURIZIO ELETTRICO. IMAGO MUNDI
24.06 – 3.09.2023
Organizator wystawy | Organizer
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku | Polish Sculpture Centre in Orońsko – Maciej Aleksandrowicz (dyrektor | director)
Partnerzy | Partners
Fondazione Morra | Morra Foundation – Giuseppe Morra, Teresa Carnevale (prezes | president)
Instytut Włoski w Warszawie | Italian Institute in Warsaw – Fabio Troisi (dyrektor | director)
Współpraca | Collaboration
Istituto ‘Caselli-Real Fabbrica di Capodimonte’ di Napoli – Valter Luca de Bartolomeis (dyrektor | director) & Tullio Rinaldi wraz z uczniami i uczennicami laboratorium projektowania ceramiki | with the students of Ceramic Design Lab (Palumbo Paola, Mugnano Matteo, Merolla Ania, Adriana Riccardi, Vincenzo Di Maro, Alfano Sara, Alfano Alessandra, D'andrea Michela, Coppola Antonio, Natullo Kevin, Marano Sabatino, Ranucci Gennaro, Miriam Montagna, Federico Esposito, Garenna Giada)
progetto NaturAlia – prof. Maria D’Ambrosio (embodied education - Università degli Studi Suor Orsola Benincasa di Napoli)
œra – Riccardo van den Hende, Maria D’Ambrosio
Twórcy wystawy | Exhibition creators
Kuratorka | Curator – Marta Wróblewska
Koordynatorka | Coordinator – Paulina Kuhn
Asystentka artysty | Artist’s assistent – Zoë Pelikan-Kovacs
Specjalne podziękowania | Special thanks:
Alberto Del Genio, Anna Catalano, Roseli Ferraiuoli, Antonio Flumeri, Luca Mannara, Gigi Mazza, Beatrice Minichini oraz zespół CRP w Orońsku | and the team of the Polish Sculpture Centre in Orońsko (w szczególności | especially: Bogusław Dobrowolski, Halina Gajewska, Łukasz Goliński, Mateusz Suligowski)
Muzyka pochodzi z opery multimedialnej pt. „Grammeloth” stworzonej i wyreżyserowanej przez Maurizio Elettrico | Music from the multimedia opera „Grammeloth” created and directed by Maurizio Elettrico
Akt | Act I
Prolog, postać Ildegardy w interpretacji Antonelli Firinu (sopran), tekst Maurizio Elettrico, muzyka Giovanni Parrocchia, Umberto Ciccone, Roberto Godas | Ildegarda interpreted by Antonella Firinu (soprano), text Maurizio Elettrico, music Giovanni Parrocchia, Umberto Ciccone, Roberto Godas
Sono uman veleno, panna Grammeloth w interpretacji Gisel Lanzillo (sopran), linia melodyczna i tekst Maurizio Elettrico, instrumentacja i aranżacja Umberto Ciccone | lady Grammeloth interpreted by Gisel Lanzillo (soprano), melodic line and text Maurizio Elettrico, arrangement and orchestration Umberto Ciccone
Akt | Act II
Grande Amore, linia melodyczna i tekst Maurizio Elettrico, instrumentacja i aranżacja Giovanni Parrocchia | melodic line and text Maurizio Elettrico, arrangement and orchestration Giovanni Parrocchia
Ambient | Ambient music: Francesco D'Acunzi
Realizacja dźwięku | Sound engineering: Manuel Lomazzo
Dyrekcja produkcji | Production director: Raffaella Bellezza
Produkcja |Production: FS EVENT & Fondazione Fiorentino Sullo
