Rzeźba w porcelanie, porcelana w rzeźbie

„Rzeźba w porcelanie, porcelana w rzeźbie” to wystawa prac Koła Naukowego „Nowa ceramika” działającego na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Na ekspozycji prezentowane są małe formy rzeźbiarskie z porcelany wykonane w pracowni Koła w Warszawie oraz w Polskich Fabrykach Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież”.

Wystawa obejmuje 14 prac, w tym pracę kuratora Stanisława Bracha oraz prace 13 studentów: Rosaliny Busel, Marianny Dudek, Julii Grabowskiej, Eliasza Hułasa, Jana Jaworskiego-Bracha, Katarzyny Kalickiej, Kajetana Karkucińskiego, Michaliny Kazy, Jerzego Mroza, Filipa Musiała, Aleksandry Starzyńskiej, Aleksandry Slaszy-Rokickiej i Wandy Wolf.

*

„Rzeźba w porcelanie, porcelana w rzeźbie”

Koło Naukowe „Nowa Ceramika” działa na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie od 2012 roku. Zrzesza osoby studiujące na wszystkich wydziałach uczelni oraz w ramach Otwartej Akademii, a także doktorantki i doktorantów, których pasją jest szeroko pojęta rzeźba ceramiczna. Głównym założeniem naszego koła jest poszerzanie zakresu realizacji oraz prezentacji prac tworzonych przez studentki i studentów. Przykładem takiego działania jest „Dekada ognia” – przekrojowa wystawa zrealizowana w 2020 roku w Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu, podsumowująca prawie dziesięć lat działalności Pracowni Ceramiki na Wydziale Rzeźby i prezentująca działalność Koła Naukowego „Nowa Ceramika”.

„Rzeźba w porcelanie, porcelana w rzeźbie” jest najambitniejszym projektem, jaki mogliśmy zrealizować dzięki wsparciu otrzymanemu w ramach programu „Studenckie koła naukowe tworzą innowacje” Ministerstwa Edukacji i Nauki. Po raz pierwszy koło naukowe z ASP w Warszawie otrzymało duże dofinansowanie, pozwoliło to na wykonanie projektu przygotowanego w naszej pracowni w Warszawie oraz w Polskich Fabrykach Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” S.A. Celem całego przedsięwzięcia było umożliwienie studentom poszerzenia zarówno umiejętności tworzenia małej formy rzeźbiarskiej z porcelany przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii z obszaru projektowania oraz druku 3D, jak i wiedzy o tym procesie. Projekt umożliwił członkom koła współpracę na każdym etapie jego realizacji z doświadczonymi modelarzami oraz projektantami Polskich Fabryk Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” S.A. W ramach warsztatów pokazywali oni krok po kroku, jak poprawnie zaprojektować oraz wykonać formę gipsową do odlewu z porcelany.

Współpraca z aktywnymi zawodowo technologami i artystami pozwoliła wykształcić u studentów szereg umiejętności interpersonalnych, niezbędnych na rynku sztuki. Z jednej strony dała szansę kultywowania istotnej dla kultury polskiej kilkusetletniej tradycji tworzenia małych form rzeźbiarskich z wyjątkowo szlachetnego materiału, jakim jest porcelana. Z drugiej zaś, zastosowanie innowacyjnych technologii w trakcie procesu tworzenia umożliwiło młodym artystkom i artystom poszukiwanie nieosiągalnych dotychczas tradycyjnymi metodami efektów oraz wniosło do pracy młodych twórców nową jakość. Ponadto, dzięki zastosowaniu programów do projektowania 3D oraz drukarek 3D, są oni w stanie przyspieszyć oraz usystematyzować procesy związane z etapem projektowym. Takie usprawnienie procesu technologicznego pozwala na skoncentrowanie się na aspekcie estetycznym.

Opierając się na swoich doświadczeniach w tworzeniu obiektów ceramicznych zarówno z mas szamotowych, jak i porcelany członkowie koła naukowego rozpoczęli działanie od etapu projektowego – wszyscy tradycyjnie przygotowali szkice koncepcyjne oraz małe modele. Potem część grupy zdecydowała się na realizację zadania metodą klasyczną, a pozostali zajęli się modelowaniem 3D za pomocą programów komputerowych. Po ostatecznym dopracowaniu każdego z detali projekty realizowane w 3D zostały wydrukowane na odpowiednich drukarkach o różnych średnicach dyszy dających urozmaicone faktury. Każda praca została wydrukowana w powiększeniu o 17%, co miało kompensować skurcz porcelany podczas schnięcia oraz wypału. Po stworzeniu modeli zarówno metodą tradycyjną, jak i metodą druku 3D członkowie koła przeszli do etapu formowania. Polegał on na przygotowaniu form z odpowiedniego gipsu formierskiego do odlewu z porcelany lejnej. Każda forma przed odlewem musiała zostać wysuszona w odpowiednich warunkach. Dopiero z tak przygotowanymi formami można było przejść do etapu odlewania w nich porcelany. W tym celu członkowie koła naukowego wraz z opiekunem udali się do Polskich Fabryk Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” S.A., gdzie pod okiem osób posiadających ogromne doświadczenie w pracy z porcelaną mieli możliwość wielokrotnie przejść etapy zalewania form gipsowych, wylewania porcelany, otwierania form oraz retuszowania swoich prac. Wysuszone prace były pakowane do pieca i wypalane na biskwit. Po wstępnym wypaleniu wybrana część z nich była szkliwiona poprzez zanurzenie w zbiorniku ze szkliwem i ponownie wypalana w wyższej temperaturze (docelowo 1360°C). Cały ten proces członkowie koła powtórzyli we własnym zakresie w Pracowni Ceramicznej w Warszawie, bazując na doświadczeniach zdobytych w Ćmielowie, odlewając w tych samych formach gipsowych porcelanę Parian o niższej temperaturze wypału (1250°C). Pozwoliło to na utrwalenie wiedzy oraz umiejętności technicznych niezbędnych do samodzielnej pracy z porcelaną.

Poza rozwojem umiejętności warsztatowo-artystycznych każdy student miał możliwość przejścia przez poszczególne etapy tworzenia małej formy rzeźbiarskiej z porcelany. Zaczynając od fazy projektowej, modeli z gliny lub modeli przygotowanych za pomocą programów 3D, poprzez tworzenie form gipsowych, odlewów z porcelany, szkliwienie oraz wypał w piecu, aż po dokumentację pracy, współtworzenie katalogu oraz zorganizowanie ekspozycji kończących działania w ramach projektu. Jest to szereg cennych doświadczeń przekładających się na rozwój umiejętności istotnych dla każdego młodego twórcy. Zwieńczeniem całego procesu jest prezentacja projektu „Rzeźba w porcelanie, porcelana w rzeźbie” na kilku wystawach w Polsce. Pierwsza miała miejsce w przestrzeni Galerii Punkty na Wydziale Rzeźby ASP w Warszawie na początku maja 2023 roku, podczas międzynarodowego sympozjum „Ceramika wypalana drewnem” organizowanego przez Pracownię Ceramiki oraz Koło Naukowe „Nowa Ceramika”, obecnie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, a następnie w Bolesławieckim Ośrodku Kultury – Międzynarodowym Centrum Ceramiki w Bolesławcu.

dr hab. Stanisław Brach, prof. uczelni

opiekun Koła Naukowego „Nowa Ceramika”

Jerzy Mróz

przewodniczący Koła Naukowego „Nowa Ceramika”