II Kongres RZEŹBA WSZĘDZIE?

Podsumowanie konresu

10.10.2023 1. dzień kongresu:

11.10.2023 2. dzień kongresu

12.10.2023 3. dzień kongresu

9–12 października 2023

Centrum Rzeźby Polskiej

Moderatorzy: Katarzyna Chrudzimska – Uhera, Kamila Szejnoch, Maciej Aleksandrowicz

Tegorocznemu, II Kongresowi Rzeźba wszędzie? towarzyszyła wystawa Dani Karavana (1930–2021), światowej sławy izraelskiego artysty, wybitnego twórcy monumentalnych realizacji site-specific. Wokół dorobku Karavana skupione były wystąpienia i dyskusje podczas pierwszego dnia obrad. Rozpoczął je referat Moniki Rydiger, która przypomniała kluczowe dla sztuki Karavana formuły, redefiniujące pojęcie przestrzeni i idei upamiętnienia, na wielu poziomach wykorzystujące potencjał natury, pejzażu, znaku i słowa. Następnie, Eva i Noa Karavan – żona i córka artysty, w osobistych relacjach przybliżyły sylwetkę twórcy jako zaangażowanego artysty i obywatela, konsekwentnie zabiegającego o pokój i międzyludzkie pojednanie. Odsłoniły obraz człowieka świadomego własnych artystycznych celów budowanych w oparciu o kulturowe tradycje i etyczne wartości. Kluczowe dla Karavana zadanie wpisania pamięci w strukturę miejsca i krajobrazu, stanowiło punkt wyjścia do dyskusji na temat współczesnej kondycji polskiej rzeźby monumentalnej.

Program drugiego dnia Kongresu dotyczył przypadku_ów Pomnika, który nie powstał. Rozpoczęła go prelekcja Karoliny Szykier-Koszuckiej, prezentująca kulisy organizacji i przebiegu konkursu na pomnik Ratującym-Ocaleni, który miał zaistnieć w sąsiedztwie Polin — Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Z kolei Piotr Musiałowski opowiedział o skomplikowanym procesie (wciąż nie sfinalizowanej) realizacji Pomnika Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny Światowej na Placu Grzybowskim. Te dwa – tak bliskie, a jednocześnie odmienne – przypadki były kanwą dyskusji na temat przyczyn uniemożliwiających realizacje projektów w przestrzeni publicznej. Obok problemów logistycznych i technologicznych, jako decydujące wskazano trudności w wypracowaniu kompromisu odnośnie języka form i symboli, podkreślono znaczenie kontekstu miejsca dla kształtu i przekazu dzieła. Podsumowaniem obu przypadków było wystąpienie Jarosława Kozakiewicza. Uwzględniając kulturowy, społeczny i ideologiczny aspekt pamięci, prelegent postawił fundamentalne pytanie o potrzebę realizacji pomników w przestrzeni publicznej

Trzeci, ostatni dzień Kongresu poświęcony został kwestii niechcianej, trudnej spuścizny Polski Ludowej. Kontrowersyjne obiekty, pomniki, które powstały, wciąż stają się przyczynami sporów, ale coraz silniej wpisują się też w lokalną tożsamość miejsca i społeczności. Joanna Torchała pokrótce przypomniała genezę i charakter tego typu realizacji oraz przywołała najbardziej znaczące przykłady. Następnie Julita Dembowska i Jerzy Fober przybliżyli przypadek Żelaznych Organów – pomnika proj. Władysława Hasiora, który przez lata budził kontrowersje, a współcześnie, pozbawiony niechlubnej dedykacji i poddany procesowi krytycznej reinterpretacji, kreuje „miejsce znaczące”, trwale wpisane w relację ze środowiskiem i pamięcią mieszkańców regionu. Dopełnieniem referatów była projekcja filmu Zbigniewa Rogalskiego Muzyka dla Organów (współpr. Jan Wierzejski, Dominik Strycharski, 2021), wielowymiarowego nawiązania do idei „pomnika doskonałego” Hasiora, jako instrumentu poddanego sile naturalnych żywiołów, bazującego na zbiorowej i indywidualnej pamięci, odwołującego się do wrażliwości i potrzeb współczesnego odbiorcy.

Zwieńczenie kongresowego spotkania stanowił performance Invisible Threads Yael Karavan. Ten spektakl site-specific był hołdem złożonym przez córkę jej ojcu. W przestrzeni wystawy Dani Karavana, artystka wraz z grupą uczestników, zaprezentowała taneczny pokaz osnuty wokół fundamentalnych dla jej ojca — idei pokoju i pojednania. Przejmującym kontekstem dla jej działań stały się aktualne wypadki w Izraelu i Palestynie.

II Kongres Rzeźba wszędzie? zrealizowano w ramach programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest to wieloletni program inwestycyjny. Uprawnionymi wnioskodawcami są samorządowe instytucje kultury, komórki samorządów odpowiedzialne za przestrzeń publiczną oraz organizacje pożytku publicznego. Nabór do IV edycji programu odbędzie się w terminie 2 listopada 2023 do 31 stycznia 2024.

Instytucja zarządzająca programem

Mecenas Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Partner